मला पुस्तकातला किडा म्हटलं तरी चालेल.

“ज्ञान मिळवण्यातली खरी मजा ही की,ते तुमच्याकडून कुणीही हिसकावून घेऊ शकणार नाही.”

मधूकर ह्यावेळी बारावीत पहिल्या दहात आला असं मला माझा मित्र रमेश पराडकर यांनी फोन करून आपल्या मुलाबद्दल सांगीतलं,तेव्हा त्याला शुभेच्छा देण्यासाठी मी त्याच्या घरी गेलो होतो.
त्याचे बरेच मित्र त्याला शुभेच्छा देण्यासाठी जमले होते.त्याच्या कामगीरीची स्तुती करीत होते.मला ते बघून मधूकरबद्दल अभिमान वाटला.
सर्व सोहळा संपल्यावर मधूकर,त्याचे वडील आणि मी,गप्पा मारीत बसलो होतो.

मी मधूकरला म्हणालो,
“तुझे बाबा मला नेहमी म्हणायचे,की तुला सर्वजण पुस्तकातला किडा म्हणून चिडवत असतात.आणि त्याची तुला कधीही खंत नसायची.तू आता दाखवून दिलंस की, खणखणीत यश मिळवण्या्साठी किती परिश्रम घ्यावे लागतात. पुस्तकाचा किडा झाल्याशिवाय हे कसं शक्य होईल.”

मधूकर चेहरा आनंदीत करून अभिमानाने मला म्हणाला,
“हो! मी म्हणतो पुस्तकीकिडा.सर्व साधारणपणे पुस्तकातल्या किड्याबद्दल गैरसमज असा असतो की,त्यांच्या डोळ्यावर जाड ढापणं असतात,कंबरेला पट्टा असतो,दिलीप प्रभावळकरच्या भुमिकेतल्या बावळटासारखे दिसणारे ते असतात.आणि ते शिकत असताना काय करतात तर,पुढच्या वर्गाचा अभ्यास करतात,टीव्हीवर नेहमी डिस्कव्हरी चॅनल पहात असतात,मुलींनकडे वळून पण पाहत नसतात,आणि त्यांच्या जवळ नेहमीच पॉकेट कॅलक्युलेटर असतो.
काहींच्या बाबतीत हे खरंही असेल.आणि जे स्वतःची असली छबी अभिमानाने प्रदर्शीत करतात ते करो बाबडे!.”

मला त्याचं हे म्हणणं ऐकून वाईट वाटलं.मी त्याला म्हणालो,
“मला विचारशील तर तुमच्या सारखी हुशार मुलं,प्रत्यक्षात मात्र मनाला लावून घेत नाहीत.गुप्तता बाळगतात.आणि सांगायचं झाल्यास,वेळात वेळ काढून अभ्यास करण्याची तुमच्यात गुप्त क्षमता असते,तुम्ही वर्ग संपल्यानंतर गुरूजींना प्रश्न विचा्रता,तुम्हाला किती गुण मिळाले ते कुणाला सांगण्याच्या भानगडीत पडत नाहीत आणि प्रत्यक्षात छुप्या पद्धतिने एकप्रकारे अभ्यास करण्यात मजा घेत असता. तुमचं हे वागणं कुणाला रुचलं जाणार नाही अशा लोकांत तुम्ही पुस्तकीकिडा असल्याचं प्रकट करून दाखवता.वयक्तिक दृष्ट्या मला त्यात काही गैर वाटत नाही.”

माझं म्हणणं ऐकून मधूकरचा चेहरा आनंदाने प्रफूल्लीत झाला.मला म्हणाला,
“मलाच मी प्रश्न विचारण्यात सदैव दंग असतो.माझी दृष्टी कमजोर असल्याने मी सदैव चष्मा वापरतो, पुढच्या वर्गात जाण्याची तयारी करीत असतो कारण माझ्या आईबाबानां तेव्हडाच शिक्षणाचा खर्च कमी यावा म्हणून,कॅलक्युलेटर वापरतो कारण मी काही आयीनस्टाईन नाही,अभ्यासात दंग असतो की लवकरात लवकर मी पदवीधर व्हावा म्हणून. त्याशिवाय वेळोवेळी पुस्तकं वाचत असतो कारण माझं ज्ञान वाढत असतं,रोज नवीन नवीन शिकायला मिळाल्याने ते शाळेत किंवा जीवनात नवीन उद्भवणार्‍या प्रश्नापासून सूटकारा देत असतं.

भरपूर परिश्रम घेऊन जास्तीत जास्त शिक्षण घ्यावं असं मला नेहमीच वाटत असतं.
जॉब असो,खेळ असो किंवा आणखी कुठचाही उपक्रम असो त्यांना सामना करताना चांगला दर्जा ठेवून काम करावं असं मला वाटत असतं. पार्ट्यांना जाऊन वेळ दवडण्यापेक्षा मला ह्यात स्वारस्य आहे.”

“पुस्तकं वाचत रहावं की पार्ट्यांना जावं यात काय निवडावं ह्याचं विवरण करावं असं तुला वाटणं सहाजीक आहे.
आलेला प्रत्येक हताश करणारा क्षण,एक,एक पावलाने तुला तुझ्या ध्येयाकडे नेत असतो असं मला वाटतं.
वाचलेलं प्रत्येक पुस्तक,क्रिकेट खेळातल्या कौशल्यापेक्षा, तुझी प्रगति करीत असतं,जर तू गावस्कर किंवा तेंडूलकर नसालस तर.”
मी मधूकरला म्हणालो.

“जास्त करून,हे सर्व संपादन करण्यात अटकाव आणायला माझा मीच कारणीभूत होण्याचा संभव आहे.
कुणीतरी म्हटलंय ते मला आठवतं की,
“ज्ञान मिळवण्यातली खरी मजा ही की,ते तुमच्याकडून कुणीही हिसकावून घेऊ शकणार नाही.”
मधूकर मला म्हणाला.

“म्हणूच तुला कुणी पुस्तकातला किडा म्हटलं तरी चालण्यासारखं आहे.”
उठता उठाता मी मधूकरला शुभेच्छा देत म्हणालो.

श्रीकृष्ण सामंत (सॅन होझे कॅलिफोरनीया)
shrikrishnas@gmail.com